Τι είναι η γαστροοισοφαγική παλινρομική νόσος (ΓΟΠΝ);

Η ΓΟΠΝ είναι το αποτέλεσμα της αδυναμίας των φυσιολογικών αντιπαλινδρομικών μηχανισμών να προστατεύσουν τον οισοφάγο μας από τη συχνή και ανώμαλη παλινδρόμηση όξινων γαστρικών υγρών. Αποτελεί τη συχνότερη γαστρεντερολογική πάθηση στο δυτικό κόσμο και μια από τις συχνότερες παθήσεις του ανθρώπινου είδους.

Η παλινδρόμηση όξινου γαστρικού περιεχομένου εντός του οισοφαγικού αυλού καλείται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δεν αποτελεί νόσο, αλλά ένα φυσιολογικό φαινόμενο που συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Όταν όμως συμβαίνει πολύ συχνά, προκαλεί συμπτώματα και οδηγεί σε επιπλοκές (π.χ. οισοφαγίτιδα) και ανάγκη για θεραπεία τότε μιλάμε ότι το άτομο πάσχει από γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο.

Πως δημιουργείται η παλινδρόμηση;

Φυσιολογικά η παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών εντός του οισοφάγου εμποδίζεται από την παρουσία του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα (ΚΟΣ). Ο ΚΟΣ είναι μια βαλβίδα στην περιοχή που ενώνεται ο οισοφάγος με το στομάχι, που σα στόχο έχει να εμποδίζει την παλινδρόμηση υγρών από το στομάχι πίσω προς τον οισοφάγο. Όταν αυτή η βαλβίδα χαλαρώνει συχνότερα από το φυσιολογικό ή όταν για διάφορους λόγους «ξεχειλώνει», τότε επιτρέπεται η μετακίνηση υγρών από το στομάχι προς τον οισοφάγο (παλινδρόμηση). Τα υγρά του στομάχου είναι όξινα και προκαλούν συμπτώματα (κάψιμο και πόνο), βλάβες και φλεγμονή στο βλεννογόνο του οισοφάγου (οισοφαγίτιδα).

Ποιοι είναι οι παράγοντες που ευνοούν την πρόκληση ΓΟΠΝ;

Διάφοροι παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση ΓΟΠΝ. Οι συνηθέστεροι από αυτούς αναφέρονται παρακάτω:

• Δυτικού τύπου διατροφή και σύγχρονος τρόπος ζωής. Η ΓΟΠΝ είναι πολύ συχνή στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, ενώ σπανίζει στην Ασία και την Αφρική. Η διατροφή και η στρεσογόνος καθημερινότητα θεωρούνται υπεύθυνοι παράγοντες.
• Διαφραγματοκήλη. Η παρουσία διαφραγματοκήλης προδιαθέτει σε ΓΟΠΝ. Το στομάχι μας φυσιολογικά βρίσκεται εντός της κοιλιάς, ενώ ο οισοφάγος μας εντός του θώρακα. Όταν σε κάποιον άνθρωπο τμήμα του στομαχιού «μπαινοβγαίνει» μες στο θώρακα τότε λέμε ότι πάσχει από διαφραγματοκήλη. Τα αίτια δημιουργίας διαφραγματοκήλης δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένα, αλλά θεωρείται ότι παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, η αύξηση της ηλικίας, η παχυσαρκία και η διατροφή παίζουν κάποιο ρόλο στη δημιουργία της.
• Φάρμακα. Υπάρχουν πολλά φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν ΓΟΠΝ ή οισοφαγίτιδα, όπως αντιβιοτικά, σκευάσματα σιδήρου, φάρμακα για την οστεοπόρωση, την υπέρταση, αντιφλεγμονώδη κ.ά.
• Εγκυμοσύνη. Επειδή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνει η πίεση μες στην κοιλιά και ανεβαίνει το διάφραγμα είναι πιθανή η πρόκληση παροδικής συμπτωμάτων γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
• Παχυσαρκία. Έχει παρατηρηθεί ότι οι παχύσαρκοι πάσχουν πολύ συχνότερα από ΓΟΠΝ σε σχέση με τους λιπόσαρκους.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ΓΟΠΝ;

Το συχνότερο σύμπτωμα της ΓΟΠΝ είναι η καούρα πίσω από το στέρνο (οπισθοστερνικός καύσος) και η αναγωγή όξινων υγρών στο στόμα. Άλλα συμπτώματα της νόσου μπορεί να είναι ο πόνος στο επιγάστριο ή στο θώρακα, η δυσφαγία (δυσκολία στην κατάποση του βλωμού), η ναυτία, ο έμετος. Υπάρχουν επίσης κάποια συμπτώματα εξωγαστρεντερικά, που μπορεί να οφείλονατι στη ΓΟΠΝ, όπως ο ξηρός βήχας, κάποιες μορφές άσθματος, λαρυγγίτιδες, βράγχος φωνής, αίσθημα κόμβου στο λαιμό και η κακοσμία του στόματος.

Ποιες οι πιθανές επιπλοκές της ΓΟΠΝ;

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ΓΟΠΝ ταλαιπωρούνται από καούρες και ξινίλες, αλλά δεν αναπτύσσουν συνήθως επιπλοκές της νόσου. Η πιο συχνή επιπλοκή είναι η διαβρωτική οισοφαγίτιδα. Οισοφαγίτιδα καλείται η φλεγμονή του κατώτερου οισοφάγου από την επίδραση του όξινου γαστρικού υγρού. Διαγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια της γαστροσκόπησης από τον γαστρεντερολόγο και υπάρχουν εμφανίζεται σαν ερυθρότητα, διαβρώσεις (αμυχές) ή έλκη στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Άλλες πιθανές επιπλοκές της νόσου είναι οι πεπτικές στενώσεις και ο δακτύλιος Schatzki που αποτελούν στενώσεις του αυλού του οισοφάγου και θεωρούνται απότοκες χρόνιας παλινδρόμησης και φλεγμονής. Οι ευτυχώς σπανιότερες, αλλά πιο επικίνδυνες επιπλοκές της νόσου είναι ο οισοφάγος Barrettκαι το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου.

Πως γίνεται η διάγνωση της ΓΟΠΝ;

Η διάγνωση της ΓΟΠΝ μπορεί να γίνει με το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Η ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού (οισοφαγο-γαστρο-12δακτυλοσκόπηση) δεν είναι πάντα αναγκαία και επιβεβλημένη. Απόλυτη ένδειξη έχει στις περιπτώσεις που ο ασθενής έχει ύποπτα συμπτώματα (συμπτώματα συναγερμού) ή όταν ο γιατρός υποπτεύεται την ύπαρξη κάποιας επιπλοκής της νόσου, όπως η οισοφαγίτιδα ή η πεπτική στένωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να παραγγελθεί από τον γαστρεντερολόγο και η διενέργεια πιο πολύπλοκων και εξειδικευμένων εξετάσεων, όπως η πεχαμετρία-εμπέδηση ή η μανομετρία του οισοφάγου.

Ποια η κατάλληλη θεραπεία για τη ΓΟΠΝ;

Η θεραπεία της ΓΟΠΝ μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις κατηγορίες:

α) τις υγιεινοδιαιτητικές συμβουλές

β) τη φαρμακευτική θεραπεία

γ) τη χειρουργική θεραπεία

Διάφορες αλλαγές στον καθημερινό τρόπο ζωής και διατροφής μπορούν να βοηθήσουν, ώστε να μειωθούν τα συμπτώματα της ΓΟΠ. Ως τέτοια αναφέρονται η απώλεια του σωματικού βάρους για τους παχύσαρκους, η λήψη μικρών σε ποσότητα γευμάτων, η καθυστέρηση κατάκλισης για τουλάχιστο δυο ώρες μετά τα γεύματα, η αποφυγή διαφόρων ερεθιστικών τροφών κ.ά. αν αυτά τα μέτρα δε βοηθήσουν τότε θα πρέπει να δοθεί φαρμακευτική θεραπεία για τη μείωση παραγωγής υδροχλωρικού οξέος από το στομάχι. Αν και αυτή η θεραπεία δε λύσει τα προβλήματα υπάρχουν διάφορες αντιπαλινδρομικές χειρουργικές τεχνικές.